Hợp Tình Hợp Lý

HỢP TÌNH HỢP LÝ

Người Việt Nam là một dân tộc nặng về tình hơn là về lý. “Phàm sự lưu nhân tình. Hậu lai hão tương kiến.” Là người Việt Nam, chúng ta thấy đây là truyền thống thiêng liêng, quí báu cần nâng niu gìn giữ. Tình phụ tử, tình mẫu tử. Tình cha nghĩa mẹ. Tình chồng nghĩa vợ. Tình bà con ruột thịt. “Một giọt máu đào hơn ao nước lã”. Tình đồng môn. Tình đồng hương. Những tình cảm nầy níu kéo chúng ta, đem chúng ta lại gần nhau, thúc đẩy chúng ta yêu thương nhau, bênh vực nhau,  giúp đỡ nhau.

Tuy nhiên vì quá nặng tình, chúng ta nhiều khi quên cái lý. Nếu chọn giữa hợp tình và hợp lý, người Việt thường chọn chữ tình. Dĩ nhiên đối với cuộc sống bình thường trong xã hội giữa đời nầy, những lựa chọn như thế không ảnh hưởng đến đời sống chúng ta bao nhiêu. Chúng ta có được hai chữ bình an với người thân và người láng giềng là đủ rồi. Nhưng đối với những vấn đề liên quan đến chân lý thì sao? Đặc biệt là vấn đề niềm tin tôn giáo, vấn đề chọn lựa con đường cưú rỗi linh hồn, vấn đề chọn lối sống tinh thần cho gia đình và giòng giống mai sau. Đây là những vấn đề lớn, chúng ta không thể nặng chữ tình mà quên chữ lý hoặc nặng chữ lý mà quên chữ tình.

Vài thí dụ về tình và lý

Trong truyền thống tín ngưỡng và văn hoá Việt Nam, cho đến nay nhiều người vẫn thờ hình lạy tượng, khấn vái, cầu xin, dọn bàn cúng giỗ, hoặc cúng bái thành hoàng thổ địa… Có người đem tiền thật mua những đồ vàng mã như nhà cửa, xe cộ, tiền bạc giả và các vật dụng trong gia đình được làm hoàn toàn bằng giấy rồi đem đốt đi nhằm mục đích mong muốn ông bà và người thân nơi “chín suối” có đủ vật dụng để tiêu dùng. Điều nầy hợp tình không? – Có! Điều nầy có hợp lý không? – Không!

Một số người tránh né Đạo Trời đã nói, “Đạo nào cũng đúng vì đạo nào cũng dạy người ta làm lành lánh dữ!” Điều nầy có hợp tình không? Có! Điều nầy có hợp lý không? Không!

Đạo nào cũng có vẻ tốt vì dạy con người ăn hiền ở lành, nhưng không phải đạo nào cũng đúng. Có chánh đạo cũng có tà đạo. Đạo đúng là đạo có khả năng dìu dắt ta đi đúng con đường dẫn đến sự sống. Đạo đúng là đạo có quyền đưa ta đến thiên đàng. Kinh Thánh cảnh cáo: “Có một con đường coi dường chánh đáng cho loài người nhưng cuối cùng thành ra nẻo của sự chết.” Biết mình đang đi lạc bạn nên tìm đường trở lại. Biết mình đang cô đơn, trống rỗng và sợ hãi như người con bỏ nhà đi hoang, bạn hãy tỉnh ngộ quay về cùng Cha thiên thượng hôm nay.

Một số người chủ trương, “Tự mình cứu mình, không cần ai cứu cả!” Điều nầy hợp tình không? – Có! Điều nầy có hợp lý không? – Không!

Bệnh nhân phải cần thầy thuốc. Người sắp chết đuối cần người quăng dây cứu sinh. Tử tội cần được lệnh ân xá. Tội nhân cần được tha tội. Người đi lạc cần người đi tìm. Chủ trương tự cứu là chủ trương tự sát, thiếu khôn ngoan. Hàng tỉ người văn minh tiến bộ trên thế giới biết mình không thể tự cứu nên đã nhờ Trời cứu. Chỉ có Trời cứu là bảo đảm. 

Chọn Đạo Trời là hợp tình hợp lý

Thế gian có hai mối đạo: đạo Người và đạo Trời. Đạo Trời dạy ta hãy thờ Trời và hiếu kính cha mẹ. Đối với Trời, “Ngươi hãy hết lòng, hết sức, hết linh hồn mà yêu mến Chúa là Đức Chúa Trời ngươi.” Đối với cha mẹ: “Hãy hiếu kính cha mẹ ngươi (ấy là điều răn thứ nhất, có một lời hứa nối theo) hầu cho ngươi được phước và sống lâu trên đất” (Ê-phê-sô 6:2). Bổn phận quan trọng thứ nhất là yêu mến Chúa. Bổn phận quan trọng thứ hai là hiếu kính cha mẹ. Yêu Chúa thì phải tin cậy và vâng lời Chúa. Hiếu kính cha mẹ là biết vâng lời cha mẹ, phụng dưỡng khi cha mẹ còn sống. Khi cha mẹ qua đời thì lo chôn cất chu đáo, lo xây mộ, tảo mộ, gìn giữ mồ mã cho tốt, giữ gìn danh thơm tiếng tốt cho gia đình dòng họ và nhắc nhở con cháu noi gương cha mẹ sống hạnh phúc, chung thủy, thành đạt trên đời. Hiếu thật là biết cội biết nguồn. Ăn trái nhớ kẻ trồng cây, uống nước nhớ người đào giếng.

Là người tin Chúa, chúng tôi tin giá trị của lời Chúa dạy: KÍNH CHÚA YÊU NGƯỜI. Chúng tôi thật lòng biết ơn Đấng Tạo Hoá và không hề quên tưởng nhớ công ơn cha mẹ. Chúng tôi giữ gìn những truyền thống văn hóa tốt đẹp về tình bà con ruột thịt của người Việt Nam. Chúng tôi tin việc họp mặt bà con dòng họ và gia đình thân tộc hằng năm là cần thiết, nên chúng tôi tổ chức “ngày họp mặt bà con dòng họ và gia đình” để kỷ niệm ngày cha mẹ quá cố hoặc ngày sinh nhật của cha mẹ. Chúng tôi tổ chức bữa tiệc họp mặt hằng năm. Chúng tôi nhắc đến công ơn cha mẹ, giới thiệu bà con dòng họ cho con cháu biết tình bà con với nhau, chúng tôi cầu nguyện Đức Chúa Trời ban phước cho bà con dòng họ sống thuận hoà hạnh phúc, mạnh khoẻ, thành công rồi chúng tôi ăn uống vui vẻ thật thà, tránh xa việc say sưa, tranh cãi trong ngày kỷ niệm thiêng liêng. Chúng tôi tin đó là việc làm hợp với tình cảm người Việt và cũng hợp lý dưới ánh sáng chân lý.

Có nhiều sinh hoạt bình thường khác theo truyền thống dân tộc, chúng tôi cố gắng hành xử dưới ánh sáng của Lời Chúa dạy, tránh xa những sinh hoạt mê tín dị đoan. Chúng tôi muốn bước đi trong ánh sáng lời Chúa. Chúng tôi chọn hợp tình hợp lý. Hợp lý là hợp chân lý.

Chọn Chân Lý Thánh Kinh là hợp tình hợp lý

Chân lý là gì? Nói một cách dễ hiểu: Chân lý là lẽ thật có lý. Nếu lẽ thật mà vô lý thì không thể là chân lý. Chúng ta nhiều khi đứng trước sự lựa chọn giữa tình và lý. Có người chọn lý, có người chọn tình. Riêng chúng tôi thì muốn chọn hợp tình hợp lý. Làm sao có thể chọn được lẽ thật luôn thoả mãn cả hợp tình lẫn hợp lý? Hãy chọn chân lý khách quan. Có hai cách để biết được chân lý khách quan. Cách thứ nhất dựa vào những thông tin và sự suy nghĩ, suy luận của loài người. Cách thứ hai dựa vào những thông tin mạc khải từ Đức Chúa Trời bày tỏ cho loài người. Cách thứ nhất từ Người. Cách thứ hai từ Trời. Bạn có quyền lựa chọn và bạn phải khôn ngoan chọn cho đúng chân lý. Chúng tôi tin chân lý khách quan là chân lý Thánh Kinh, là mặc khải duy nhất đến từ Đức Chúa Trời. Chúng tôi đọc và làm theo Kinh Thánh. Hãy tìm đọc Kinh Thánh, bạn sẽ tìm gặp chân lý. Chân lý sẽ giải phóng bạn.

Gương lựa chọn hợp tình hợp lý

Hai ngàn năm trước Chúa, ông Áp-ra-ham đã đứng trước sự lựa chọn quan trọng như thế. Đức Chúa Trời phán với ông rằng: “Ngươi hãy ra khỏi quê hương, vòng bà con và nhà cha ngươi, mà đi đến xứ ta sẽ chỉ cho. Ta sẽ làm cho ngươi nên một dân lớn, ta sẽ ban phước cho ngươi, cùng làm nỗi danh ngươi, và ngươi sẽ thành một nguồn phước. Ta sẽ ban phước cho người nào chúc phước ngươi, rủa sả kẻ nào rủa sả ngươi, và các dân tộc trên thế gian sẽ nhờ ngươi mà được phước” (Sáng thế ký 12:1-3).

Đây là sự lựa chọn không dễ dàng đối với Áp-ra-ham cũng như đối với nhiều người trong chúng ta. Chọn ở lại giữ tình cảm quê hương, đất nước, bà con ruột thịt, gia đình thân thương cùng với truyền thống tín ngưỡng và văn hóa ràng buộc nhiều đời và chọn ra đi theo tiếng gọi của Chúa để đi đến miền đất hứa “đượm sữa và mật” chưa hề thấy là một chọn lựa quan trọng. Đó là sự lựa chọn giữa tối tăm và sáng láng, giữa hiện tại và tương lai, giữa quen thuộc và mạo hiểm, giữa điều thấy được và điều không thấy được. Đây giống như sự lựa chọn của chúng ta ngày nay trước vấn đề chọn một tôn giáo của gia đình. Tương lai chúng ta và con em chúng ta tùy thuộc vào sự lựa chọn hôm nay của chúng ta. Áp-ra-ham đã lựa chọn đúng. Ông tin cậy Đức Chúa Trời và ra đi theo sự dẫn dắt của Ngài. Ông theo Chúa gần gũi từng bước, hằng ngày. Ông được gọi là bạn của Chúa. Tất cả những lời hứa của Đức Chúa Trời đối với ông đã hoàn toàn ứng nghiệm trong lịch sử. Ông đã trở thành tổ phụ của nhiều dân tộc. Ngày nay người Do Thái lẫn người Ả-rập đều công nhận ông là tổ phụ dân tộc của họ. Người theo Do Thái Giáo, người Hồi Giáo và người theo Cơ-đốc Giáo đều công nhận Áp-ra-ham là tổ phụ đức tin của họ. Áp-ra-ham đã chọn chân lý và ông đã chọn đúng.

Chọn đi theo Chúa Cứu Thế Giê-su là hợp tình hợp lý nhất. Ngày nay khắp nơi trên thế giới, không có sự chọn lựa nào quan trọng cho bằng sự chọn lựa theo Chúa Giê-su. Ngài đã đến thế gian để mở con đường đưa nhân loại đến thiên đàng. Ngài tự nhận là đường đi, chân lý và sự sống. Ngài là con đường duy nhất. Bạn chỉ có thể theo Ngài hoặc không theo Ngài. Tin Ngài hoặc chối bỏ Ngài. Chọn đi theo Chúa Giê-su là chọn đi lên thiên đàng, khước từ Chúa Giê-su là chọn con đường xuống hoả ngục. Bạn đang chọn và đang đi theo hướng đi nào?

Fyodor Dostoyevsky (1821-1881), nhà văn vĩ đại nhất của Nga đã bày tỏ sự lựa chọn của mình khi ông viết: “Tôi tin rằng không có ai đáng yêu hơn, sâu sắc hơn, cảm tình hơn và trọn vẹn hơn Chúa Giê-su. Tôi tự nhủ với tình yêu đến mức ghen tương rằng không những không có ai giống như Ngài, nhưng cũng sẽ không có ai như Ngài cả. Tôi càng muốn nói thêm. Nếu bất cứ ai có thể chứng minh với tôi rằng Đấng Christ là ở ngoài chân lý, và nếu chân lý mà thực sự loại trừ Đấng Christ, thì tôi thà ở với Đấng Christ hơn là ở với chân lý. Trên thế giới chỉ có một hình ảnh đẹp đẽ tuyệt đối: Đó là Đấng Christ.” Đầng Christ là Đấng Cứu Thế Giê-su.

Trong mùa Giáng Sinh năm 2000, tôi có dịp giảng Tin Lành tại vùng Thủ đô Washington D.C. Nhân dịp nầy tôi được một người bạn Mỹ dẫn đi thăm Viện Bảo Tàng Holocaust. Đây là lần đầu tiên tôi đến Viện Bảo Tàng nầy. Cùng với đoàn người đông đúc tham quan, tôi đã nghe và thấy những chứng tích tội ác ghê gớm có chủ đích của Đức Quốc Xã đối với dân Do Thái. Tôi bàng hoàng xúc động trước biến cố lịch sử khủng khiếp đã xảy ra tại vùng đất văn minh Âu Châu ngay trong thế hệ của chúng ta. Sau đó, tôi được dẫn đến một phòng lớn trống trơn, không treo hình ảnh nào. Đó là phòng Reflection Hall. Phòng Suy Gẫm. Đi quanh căn phòng to lớn đó, tôi thấy người ta thắp những ngọn nến và tôi để ý đến trên tường có treo một vài dòng chữ. Tôi lại gần và nhận thấy đây là câu Thánh Kinh được trích trong sách Phục Truyền Luật Lệ Ký chương 30 câu 19-20. Bản Kinh Thánh tiếng Việt đã dịch như sau: “Ngày nay, ta bắt trời và đất làm chứng cho các ngươi rằng ta đã đặt trước mặt ngươi sự sống và sự chết, sự phước lành và sự rủa sả. Vậy hãy chọn sự sống, hầu cho ngươi và dòng dõi ngươi được sống…”

Chọn lựa theo Chúa và hầu việc Chúa là kinh nghiệm thật quí báu của đời tôi và tôi cúi đầu thầm tạ ơn Đức Chúa Trời vì Ngài đã cho tôi ánh sáng để chọn đúng. Tôi chọn sự sống. Tôi chọn chân lý Thánh Kinh. Tôi chọn Tin Lành. Sự lựa chọn của tôi là hợp tình hợp lý. Tôi rất yên tâm. Mong bạn cũng chọn đúng con đường sự sống, con đường chân lý, hợp tình hợp lý hôm nay. Muốn thật hết lòng.

Mục sư Nguyễn Văn Huệ

VIỆN ĐÀO TẠO MÔN ĐỒ VIỆT NAM

VIETNAMESE MISSIONARY INSTITUTE.  PO. Box 570214

Dallas, TX 75357, U.S.A.